M1 04 - Sombrerostelsel
Het Sombrerostelsel, ook wel Sombreronevel, Messier 104 of NGC 4594 genoemd, is een spiraalvormig sterrenstelsel in het sterrenbeeld Maagd (Virgo). Doordat we het vanaf Aarde van de zijkant zien ("edge-on"), ziet het stelsel er enigszins uit als een Mexicaanse sombrero.
Algemeen:
Object: Messier 104 (M104 of NGC 4594)
Naam: Sombrerostelsel, Sombreronevel
Sterrenbeeld: Maagd (Virgo)
Magnitude: 7,9
Schijnbare afmeting: 9’ x 4’ (boogminuten)
Afstand: 50 miljoen lichtjaar
Coördinaten:
• RA: 12h 39m 59
• DEC: -11° 37' 23"
Het Sombrero-sterrenstelsel, M104, is een go-to-doelwit voor amateurwaarnemers, grotendeels vanwege de verbluffend gladde rand van zijn schijf, die ons bijna op scherp lijkt te staan. Hier dankt de Sombrero zijn naam. Maar, zoals bij de meeste sterrenstelsels, reiken de sterren van de Sombrero veel verder dan de schijf van het sterrenstelsel. Dit gebied van ruimte rond de "Sombrero" wordt de halo genoemd.
M104 ligt op ongeveer 50 miljoen lichtjaar afstand van de Aarde, dichterbij dan de Virgocluster. Meestal wordt het niet beschouwd als een lid van deze cluster.
Het is een spiraalstelsel van 8ste magnitude van het type Sa of Sb. De ware diameter van de Sombreronevel wordt geschat tussen 50000 en 140000 lichtjaar. De massa bedraagt ongeveer 800 miljard zonsmassa's. Het heeft een brede, heldere kern, een ongewoon brede centrale bult en een opvallende stofring.
Het stelsel heeft ook een flinke populatie aan bolhopen, waarvan minstens meerdere honderden zichtbaar zijn in grote telescopen. Hun aantal wordt geschat op 2000 of meer, veel meer dan er bij de Melkweg zijn. In de ingezoomde opname onderaan werden enkele van deze bolhopen (met magnitude van rond de 20) aangeduid. De opname daarnaast werd ingebracht in Aladin & toont de posities van alle bolhopen rond M104 (blauwe rechthoekjes met GCl aangeduid)
Recente foto's met oa. de Hubble telescoop tonen dat het stelsel een zeer uitgebreide halo heeft: hiervan krijg je al een goede impressie op onze opnames.
Halo's zitten meestal vol met oude, metaalarme sterren. Recente studie met de Hubble telescoop ontdekte verrassend genoeg dat het veel meer jongere, metaalrijke sterren bevat dan verwacht.
Met behulp van modellen en simulaties onderzochten wetenschappers verschillende manieren waarop de metaalrijke sterren in de halo van de Sombrero hadden kunnen beland. Op basis van deze gegevens speculeren astronomen dat miljarden jaren geleden het sterrenstelsel fuseerde met een ander sterrenstelsel met een vergelijkbare massa. Vreemd genoeg vertonen de schijf en halo van het Sombrero-sterrenstelsel geen andere tekenen dat een dergelijke gebeurtenis is gebeurd. De grotere James Webb telescoop die hopelijk in 2022 wordt gelanceerd, kan dit verder bestuderen.
M104 vertoont een grote roodverschuiving. Hieruit werd berekend dat het stelsel met ongeveer 1000 km/s van de Aarde weg beweegt; een te grote snelheid voor een object binnen de Melkweg. Dit is een duidelijke aanwijzingen dat het universum uitdijt.
Hoe waar te nemen:
Je kan de Sombreronevel makkelijk zien doorheen een kleine telescoop in het sterrenbeeld Maagd (zie mapje). Aan onze hemel heeft het ongeveer een vijfde van de diameter van de volle maan.
Foto-opnames:
Opname bovenaan (& eerste onderaan) werd gemaakt met de Planewave CDK24 telescoop (met 60cm opening) en FLI PL16803 camera van Telescope Live vanuit El Sauce Observatory in Chili.
Totale belichtingstijd 60 minuten. RGB 6:6:6 in subs van 300s.
De tweede opname zoomt in op M104: je ziet zelfs details in de schijf van het stelsel. (zelfde opname als eerste foto)
De derde opname werd met een Planewave CDK17 telescoop en FLI PL16803 camera van Slooh in Chili gemaakt.
Totale belichtingstijd 40 minuten. LRGB 25:18:18:18 in subs van 50s (L) en 20s (met de RGB-filters).
Processing telkens met Astro Pixel Processor, Photoshop CC met AstroPanel V4.2, Astronomy Tools en Denoise Projects 3 plug-ins.
