Orionnevel - M42

De Orionnevel (Messier 42), zowat het meest gefotografeerde deepsky object, is een diffuse nevel van gas en stof, waarin volop nieuwe sterren ontstaan.
M42 is in donkere nachten redelijk goed met het blote oog te zien als een wazige vlek net onder de drie gordelsterren in het "zwaard van Orion".

Algemeen:
Object: M42
Naam: Orionnevel (NGC 1976)
Sterrenbeeld: Orion
Magnitude: 4
Schijnbare afmeting: 65’ x 60' (boogminuten)
Afstand: 1344 lichtjaar
Coördinaten:
• RA: 5h 35m 17'
• DEC: -5° 23' 28"

De Orionnevel is een enorme wolk van gas en stof in het sterrenbeeld Orion en wordt ook aangeduid met Messier 42 of NGC 1976. Het ligt op ongeveer 1344 lichtjaar van de aarde en heeft een diameter van ongeveer 24 lichtjaar. De nevel maakt deel uit van het grote Orion-complex van stervormingsgebieden: het 'Orion Molecular Cloud Complex'. Hierin bevinden zich ook de bekende Paardenkopnevel (Barnard 33), de Vlamnevel (NGC 2024) en Messier 78. Van alle Messierobjecten is de Orionnevel ongetwijfeld één van de mooiste en zeker het meest bekende deep-sky object.

Het hoofdbestanddeel van deze nevel is waterstof en in mindere mate andere (geïoniseerde) gassen zoals helium, koolstof, zuurstof, stikstof, zwavel, neon, chloor, argon en fluor. Het geïoniseerd gas van deze nevel heeft een totale massa van ongeveer 24 zonmassa's.
Met een diameter van ongeveer 30 tot 40 lichtjaar bevat deze grote, nevelige cocoon misschien wel een duizendtal sterren. In de nevel is er een jonge open sterrenhoop te zien, waarvan de sterren tegelijkertijd uit een deel van de nevel werden geboren en nog steeds wat losjes door zwaartekracht zijn verbonden. Dit wordt ook wel de M42-sterrencluster genoemd. 

Het centrale deel van deze nevel (het heldere deel in de opnames) is een enorme gaswolk die 20000 maal groter is dan ons zonnestelsel, met een doorsnede van 5 tot 6 lichtjaar. Centraal in de nevel bevindt zich er een sterrenhoop waarvan de helderste sterren in de vorm van een trapezium staan. Deze sterrenhoop kreeg dan ook de naam "Trapezium-cluster" en de vier helderste sterren hiervan hebben een massa van 15 tot 30 maal de massa van de Zon. Deze sterren zijn slechts een miljoen jaar oud, dus nog baby's op de schaal van het leven van een ster. Het licht van deze jonge, hete sterren verlicht de Orionnevel.  De meeste sterren in M42 zijn echter gesluierd achter de Orionnevel zelf, de grote stellaire "kraamkliniek" in het zogenaamde zwaard van Orion.

De Orionnevel bestaat eigenlijk uit 2 delen: M42 (NGC 1976) en M43 (NGC 1982). Beide objecten worden gescheiden door een donkere absorptienevel. 
De zogenaamde "De Mairans nevel" (M43) is het bovenste deel van de Orionnevel (M42) en wordt hiervan gescheiden door een donkere band van interstellair stof. In de detailopnames onderaan is dat die komma-achtige nevel, bovenaan M42 (dat eerder de vorm van een bloem toont).

Boven M42 en M42 bevindt zich de zogenaamde "Running Man" nevel (Sh2-279 of Sharpless 279), een HII-gebied en reflectienevel. Het is het meest noordelijke deel van het asterisme dat bekend staat als "Orion's Sword", 0,6 ° ten noorden van de Orionnevel. Op de opname bovenaan is dit de meer paars-blauwe nevel, boven M42 en M43.
Sh2-279 omvat drie NGC-nevels, NGC 1973, NGC 1975 en NGC 1977, die verdeeld zijn door donkerdere nevelgebieden. Het omvat ook de open sterrencluster NGC 1981.

De Orionnevel is voor astronomen en wetenschappers een zeer interessant object aangezien er volop stervorming in plaatsvindt. 

Hoe waar te nemen:
De Orionnevel kan je makkelijk met het blote oog "waarnemen" als een licht gekleurd vlekje in het sterrenbeeld Orion (de “zandloper” vorm): zie sterrenkaart voor de positie.

Algemeen geldt dat hoe hoger het Orion sterrenbeeld aan de hemel staat, hoe gemakkelijker het is om de Orionnevel te zien. Vanaf midden december rond middernacht staat Orion pal in het zuiden en het hoogst aan de hemel. De sterren keren elke nacht vier minuten eerder of elke maand twee uur eerder terug naar dezelfde plek aan de hemel. 

De meeste nevels - wolken van interstellair gas en stof - zijn moeilijk, zo niet onmogelijk, te zien met het blote oog of zelfs met een verrekijker. Maar de Orionnevel is een klasse apart. Het is met blote oog zichtbaar op een donkere, maanloze nacht. Het lijkt wat op een ster die ingekapseld is in een bol van lichtgevende mist. Met een verrekijker kan je al wat kleur en structuur in de nevel zien: een prachtig zicht!

Foto-opnames:
Opname bovenaan toont een RGB kleurenopname van de Orionnevel, gerealiseerd met Takahashi FSQ-106ED telescoop en FLI PL16803 camera van Telescope Live vanuit Heaven's Mirror Observatory in Australie 
Totale belichtingstijd 18 minuten met 12 sub-frames van 30s met elke kleurenfilter (RGB)

De 2de foto onderaan toont een detail-opname van M42 met de Planewave CDK17 telescoop (17") van Slooh in Chili. Totale belichtingstijd 85 minuten; LRGB 44:14:14:13 subs van 60s (met elke filter). 

Daarnaast zie je tevens meer gedetailleerde opnames van M42 die werden gemaakt mbv. de Officina Stellare 700RC telescoop en FLI PL16803 camera van Telescope Live vanuit IC Astronomy Observatory in Oria, Spanje.
De eerste opname is een RGB kleurenopname met totale belichtingstijd  18 minuten, met 12 sub-frames van 30s met elke kleurenfilter (RGB). Om de 4 Trapezium-sterren zichtbaar te maken in het helderste deel van de nevel, werden ook RGB-opnames met sub-frames van slechts 10s gemaakt.
De tweede opname is een Hubble kleurenpalette of SHO-opname met totale belichtingstijd 81 minuten met 18 sub-frames van 90s met elke smalbandfilter (SHO). 
In een Hubble palette kleurenopname wordt SII-data in het R-kanaal gemengd, Hα-data in het groene, en OIII-data in blauwe kanaal. Zo wordt een klassieke RGB kleurenopname dus een SHO "valse kleuren" opname... Opnames met deze smalbandfilters - die dus enkel het uitgezonden licht van geïoniseerd zwavel, waterstof en zuurstof doorlaten - tonen meer details en structuren van nevels.

Tot slot zie je een opname vanuit Drongen met een 80mm apochromatische refractor (TS 81Q) en Canon 750D camera (dateert reeds van 13 februari 2018).

Alle processing met AstroPixelProcessor en Photoshop CC met AstroPanel 4.2 en Franzis Denoise Projects 3 plug-ins.